Dubh ar fad le gob buí atá an Lon Dubh. Donn atá an Chéirseach [an cailín] agus ucht breac donn-rua uirthi. Bíonn fáinní buí timpeall ar shúile an dá éan. Maireann siad sa ngarraí, faoin tuath agus sna bailte. Cuirigí cluais le héisteacht oraibh fhéin ach an gcloisfidh sibh an Lon Dubh — bíonn ceol aoibhinn acu ó thús an earraigh go deireadh an tsamhraidh.

Éinín beag cairdiúil í an Spideog, le dath geal rua chun tosaigh agus í lán de cheol aoibhinn. Ní bhíonn eagla ar bith uirthi roimh dhaoine agus is minic an Spideog in aice láimhe i rith na Nollag agus san earrach ach daoine a bheith ag tochailt nó ag cur fhataí. Deirtear go bhfuil sé mí-ádhúil má thagann Spideog isteach sa teach, ach amháin i Mí na Samhna nuair a thugtar na mairbh chun cuimhne.

Éan farraige é an Puifín nó an tÉan Dearg le gob mór liath a dtagann dathanna spleodracha air san Earrach. Maireann sé ar éisc farraige. Tá sé iontach ar fad ag snámh — téann sé 60m síos faoin uisce; agus tá sé dochreidte ag eitilt — suas le 88km san uair! Tagann sé i dtír ag deireadh Mhárta le nead a dhéanamh. Bíonn na céadta acu le feiceáil ,chuile bhliain ar na Scealga agus Oileán na gCanóg i gCiarraí Theas nó ar chósta an Chláir.

Nach álainn é an Caisearbhán, bláth buí órga ina sheasamh go bródúil sa ngarraí. Nuair a bhíonn an bláth seargthaí, athraíonn sé ina liathróid mhór chlúmhaigh agus imíonn sé ar an ngaoithe. Bhí meas ariamh ar an gCaisearbhán mar leigheas ar easpa goile agus ar ghalar ae. Déantar tae as agus cuirtear spúnóg mheala leis lena dhéanamh milis.

Is beag radharc atá níos galánta ná An Méaracán Púca faoi bhláth. Is bailiúchán de bhláthanna breátha cúpla troigh ar airde atá iontu. Bíonn siad corcra go hiondúil, ach bíonn dathanna eile orthu freisin sa lá atá inniu ann. Is iomaí ainm atá ar an Méaracán Púca, leithéid an Lus Mór, Méaracán Sí, Méaracán na mBan Sí, Méiríní Púcaí agus Méiríní Tailliúra. Is maith le gasúir an Méaracán Púca go mór, ach ná cuirigí isteach ar an slua sí!

Ní thabharfá mórán airde ar an mbláth beag álainn seo, an Duán Ceannchosach sa ngarraí. Neadaithe sa bhféar bíonn sé faoi bhláth ó Mheitheamh go Deireadh Fómhair. Is cloigeann corcra a bhíonn air go hiondúil, agus é ag fás ar ghas beag. Má fhágtar cúinne sa ngairdín fiáin ,chuile sheans go dtiocfaidh an Duán Ceannchosach ar ais an bhliain dár gcionn. Tugtar Duáinín an tSeanchais, Coinnleoir agus Ceannbhán Beag air chomh maith.

Ní rómhinic a d’fheicfeá an Mada Uisce. Maireann cuid acu sna haibhneachaí ach maireann an chuid is mó acu sa bhfarraige. Tá cluasa beaga agus féasóg orthu agus tá siad go maith ag snámh. Tá goile breá folláin acu agus caitheann siad cuid mhaith den lá ar thóir bia. Codlaíonn siad ar a ndroim scaití agus greim acu ar lapaí a chéile.

Más láidir do ghéag agus aclaí do léim ní mór dhuit a bheith breá sciobtha le coinneáil leis an nGiorria. Ritheann an t-ainmhí sléibhe seo ar luas lasrach — suas le 70km san uair! Bhí an Giorria ar an Leathréal i seanairgead na hÉireann. D’fhágtaí píosa beag den gharraí fiáin don dúlra agus thugtaí Cúinne an Ghiorria air.

Ainmhí oíche is mó is ea an Sionnach. Uaireanta chloisfeá a scréach, nó b’fhéidir gur bean sí a bhíonn ann! Níl sé an-mhór, mar a bheadh mada beag, é rua ó shrón go drioball nó scoth sionnaigh. Thiocfá ar an sionnach i scéalta, logainmneacha, ceol agus gan dabht san amhrán An Maidrín Rua.

Rud an-speisialta ‘sea Bóíní Dé nó Bóíní Samhraidh a fheiceáil. Ciarógaí beaga gleoite le spotaí dubha ar dhroim dearg. Cheapfá go raibh siad ina gcodladh, iad suite ansin ar dhuilleog nó maide adhmaid gan iad ag corraí. Ansin eitlíonn siad leo go sciobtha lena sciatháin in airde. Is beag nach mbainfidís geit bheag asat. Itheann siad thart ar 5,000 míoltóg bheag sa ló … neam, neam neam!

Is iomaí ainm atá ar an bhfeithid beag álainn seo … Féileacán, Feidhleacán, Peidhleacán agus Peilleacán, ach tá i bhfad níos mó cineálachaí féileacán ar fud an domhain — 180,000 cineál go deimhin! Speig neanta ag tús a saoil, téann an chruimh a chodladh i bpaca beag ar feadh píosa. Théis seachtain nó dhó éiríonn iontas na n-iontas as an bpaca: Féileacán álainn aoibhinn ag imeacht léithi ar an ngaoithe.

Tá an Dreoilín Teaspaigh cloiste agaibh, clic-cleaic gan stad gan staonadh ón gclaí … ach cá mbíonn sé? Bíonn sé chomh deacair an Dreoilín Teaspaigh a fheiceáil, agus má théann tú róghar dhó, stopann sé — an diabhailín! Ach, má fhannan tú socair ciúin agus má bhíonn tú foighdeach, feicfidh tú é ag ceol lena chosa sa bhféar fada, sona sásta leis féin.

Níl a fhios ag aon duine cén chaoi a mbíonn an saol faoin bhfarraige sa domhan fothoinn. Nach anseo a mhaireann Manannán Mac Lir é fhéin — Dia na Mara! Áit atá fuar, f liuch agus ciúin ach lán d’iontaisí an tsaoil. Tá foraoiseacha móra feamainne sa bhfarraige, beo le ronnachaí, freangaigh, eascainn, cuánta mara, agus Donncha na Súl Mór ag faire ar ‘chuile rud thart timpeall air.

Níl deireadh le hiontaisí na farraige ná na trá. Iad lán le sliogáin, éanachaí mara, rónta, portáin, feamainn agus neart eile. Nach aoibhinn an rud é cuairt a thabhairt ar an trá — an ghaoithe ag séideadh, glór na mara agus saoirse agat le ghabháil ag spraoi is ag tóraíocht. An bhfuil tú in ann aon chuid de na hiontaisí ar an mbileog spraoi seo a fháil?

Nach deas an radharc é radharc na mara. Glór na dtonnta ag briseadh ar na carraigeachaí nó ar an trá. Radharc leathan fairsing go bun na spéire. Agus má bhíonn seans agat b’fhéidir go bhfeicfeá Rón ag snámh, a chloigeann os cionn chraiceann na farraige, é ag breathnú ort go fiosrach. Agus má bhíonn an t-ádh leat, b’fhéidir go mbeadh an Liamhán Gréine le feiceáil!